Địa bàn biên giới Lai Châu gồm các huyện Mường Tè, Nậm Nhùn, Phong Thổ, Sìn Hồ, là nơi cộng cư chủ yếu của đồng bào các dân tộc thiểu số với những hủ tục lạc hậu đã ăn sâu vào tiềm thức. Bên cạnh đó đời sống vật chất, mức hưởng thụ văn hoá tinh thần còn nhiều hạn chế, tỷ lệ hộ nghèo cao, giao thông đi lại khó khăn, đặc biệt là về mùa mưa… chính những khó bất cập nêu trên đã trở thành vật cản lớn, kìm hãm sự phát triển nói chung cũng như chất lượng, hiêu quả phong trào xây dựng đời sống văn hoá nói riêng.
Trước những khó khăn, bất cập trên thời gian qua Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh đã chỉ đạo, hướng dẫn các Đồn biên phòng tích cực, chủ động tham mưu, phối hợp với cấp uỷ, chính quyền địa phương, mặt trận tổ quốc và các đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động quần chúng triển khai thực hiện hiệu quả phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá nói chung và phong trào xây dựng gia đình văn hoá, bản văn hoá nói riêng gắn với xây dựng nông thôn mới thông qua những việc làm thiết thực hiệu quả như: phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Văn hóa, Đoàn nghệ thuật tỉnh xây dựng và biểu diễn hàng trăm chương trình nghệ thuật, thông tin lưu động, phục vụ hàng vạn lượt cán bộ, chiến sỹ và Nhân dân; Phối hợp với Trung tâm Phát hành phim và Chiếu bóng tổ chức hàng trăm buổi chiếu phim lưu động; tổ chức tuyên truyền trên cụm loa truyền thanh các xã biên giới được hàng ngàn số với thời lượng 60 - 90 phút/số với 7 thứ tiếng: Kinh, Thái, Mông, Dao, Hà Nhì, La Hủ, Mảng…
Bên cạnh đó các Đồn biên phòng chủ động phối hợp với Phòng Văn hóa và Thông tin các huyện và Ban văn hoá các xã biên giới, thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến nhân dân các xã biên giới, kết hợp biểu diễn văn nghệ - giao lưu giữa Đồn biên phòng và Đoàn thanh niên các xã biên giới nhân các ngày lễ, kỷ niệm bằng nhiều hình thức sinh động, phong phú như tuyên truyền miệng, chiếu video, giao lưu văn nghệ, điển hình như: Xã Vàng Ma Chải, Sì Lở Lầu, Dào San huyện Phong Thổ; Xã Pa Tần huyện Sìn Hồ; Xã Hua Bum huyện Nậm Nhùn Thu Lũm huyện Mường Tè… Trung tá La Ngọc Dương, Chính trị viên Đồn biên phòng Hua Bum huyện Nậm Nhùn chia sẻ. “Thông qua các hoạt động biểu diễn, giao lưu văn hóa văn nghệ kết hợp lồng ghép nội dung tuyên truyền chống âm mưu diễn biến hoà bình của các thế lực thù địch, bài trừ mê tín dị đoan, Luật phòng chống ma tuý, Luật Biên giới quốc gia, hay tuyên truyền trực tiếp tại các bản, hộ gia đình về các chỉ tiêu xây dựng gia đình văn hoá, bản văn hoá, xây dựng nông thôn mới… đã góp phần nâng cao nhận thức cho nhân dân và thắt chặt tình đoàn kết giữa các dân tộc nơi biên giới”.
Cùng với đó Bộ chỉ huy bộ đội biên phòng tỉnh còn là đầu mối kêu gọi các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp trong tỉnh và cả nước hướng về đồng bào nghèo biên giới đầu tư cơ sở hạ tầng, giúp dân phát triển kinh tế, xoá đói giảm nghèo với số tiền lên đến hàng chục tỷ đồng. Phối hợp với chính quyền địa phương và các bản soạn thảo, lấy ý kiến và trình cấp có thẩm quyền ban hành và triển khai thực hiện hiệu quả các quy ước, hương ước gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; phong trào “Quần chúng tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia”, “Tự quản đường biên cột mốc, giữ gìn an ninh trật tự thôn bản”... “Đặc biệt hàng năm các Đồn biên phòng còn chủ động tham mưu phối hợp với cấp uỷ, chính quyền các địa phương duy trì hoạt động của các Đội văn nghệ ở các xã, bản; tổ chức các lễ hội dân gian tại các xã, bản theo phong tục tập quán của từng dân tộc như: Lễ hội Gầu tào xã Dào San, Lễ hội ăn trộm dân tộc Dao xã Sì Lở Lầu huyện Phong Thổ, Tết màu mưa của dân tộc Hà Nhì huyện Mường Tè... qua đó góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá các dân tộc trước nguy cơ mai một thất truyền và sự sâm nhập của các luồng văn hoá ngoại lai”. Đại tá Vũ Quang Mạo Phó chủ nhiệm Chính trị, Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh chia sẻ.
Màn hát múa “Lai Châu ngày mới” xã Hua Bum huyện Nậm Nhùn đạt giải A tại Hội diễn NTQC các xã biên giới tỉnh Lai Châu năm 2017, có sự giúp đỡ của các chiến sỹ Đồn biên phòng Hua Bum.
Bằng những cách làm thiết thực, hiệu quả của các chiến sỹ mang quân hàm xanh đã góp phần đẩy lùi các hủ tục lạc hậu, đồng thời những bản sắc văn hoá truyền thống tốt đẹp trong sinh hoạt hàng ngày, những bài ca điệu múa, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc được bảo tồn phát huy, quan hệ gia đình, xóm riềng ngày càng gắn bó. Cho đến nay địa bàn biên giới Lai Châu có 121/230 bản ở khu vực biên giới đạt danh hiệu văn hoá, 7.165/14.875 hộ đạt chuẩn gia đình văn hoá, tình trạng tảo hôn từng bước được đẩy lùi, tình trạng để thị hài người chết quá 48 tiếng trong nhà không còn xảy ra; không sử dụng nhạc tang, kèn trống quá 22h đêm và trước 5h sáng; bên cạnh đó nhờ việc thường xuyên tổ chức các hoạt động giao lưu văn nghệ nên đã lựa chọn những tiết mục đặc sắc đi giao lưu và tham gia các hội thi, hội diễn do huyện, tỉnh và trung ương tổ chức và đạ được nhiều giải cao.
Phong phú về nội dung, đa dạng về hình thức, lôi cuốn, gần gũi, dễ hiểu qua từng việc làm cụ thể của các chiến sỹ mang quân hàm xanh, đã thiết thực nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào xây dựng đời sống văn hoá nơi biên giới Lai Châu thời gian qua. Đồng thời chính những thành quả này đã đóng góp không nhỏ trong việc bảo vệ vững chắc từng tấc đất nơi biên cương tổ quốc.
