Được thành lập và đi vào hoạt động từ năm 2004, lúc đầu chỉ có 01 đội với 10 thành viên, trải qua nhiều thay đổi, đến nay Bản Vàng Pheo có 03 Đội văn nghệ với tổng số 35 thành viên bao gồm cả nhạc công. Trong đó Đội trẻ từ 18 – 30 tuổi, Đội trung tuổi từ 31 – 40 tuổi và Đội cao tuổi từ 50 tuổi trở lên. “Có lẽ những bài hát, điệu múa của người Thái nơi đây đã trở thành mạch nguồn tuôn chảy trong dòng máu của mỗi thành viên, nên việc luyện tập các tiết mục mới, hay những bài xòe… từ thời Vua Đèo Văn Long truyền lại, luôn được các thành viên trong đội luyện tập tự nguyện tự giác, kể cả những khi vào vụ thì các buổi tối cuối tuần họ lại cùng nhau tụ hội về nhà văn hóa bản để cùng ngân lên nhịp tính tầu, nhịp trống xòe rộn rã, những bài dân ca Thái và hướng dẫn cho nhau từ dáng múa, từng bước đi sao cho đúng nhịp…” Chủ tịch UBND xã Đèo Văn Phong chia sẻ.
“Ngoài việc luyện tập những tiết mục mới, hướng dẫn cho Đội trẻ, Đội trung niên và các xã, bản lân cận. Giao lưu với các đội văn nghệ của thị xã Mường Lay tỉnh Điện Biên và huyện Quỳnh Nhai tỉnh Sơn La... thì chúng tôi còn thường xuyên luyện tập những điệu múa cổ của người Thái như: điệu xòe “Phá xí”, nghĩa là xòe bốn phương với tốp múa bốn người; điệu xòe ‘Đổn hôn” tức là điệu xòe cổ có những bước tiến lùi; hay điệu xòe “Khắm khen” một điệu xòe cổ nắm tay cùng xòe. Các trang phục, đạo cụ biểu diễn, hay đến việc mua son phấn trang điểm... ngoài sự hỗ trợ của Nhà nước thì chúng tôi còn huy động từ các nguồn xã hội hóa”. Bà Mào Thị Ổn đội trưởng Đội văn nghệ cao tuổi chia sẻ như vậy với chúng tôi sau khi kết thúc phần hướng dẫn Đội văn nghệ trẻ với bài múa xòe cổ.
Không chỉ múa hay, hát giỏi các thành viên trong Đội văn nghệ còn là những hướng dẫn viên du lịch, những đầu bếp cừ khôi trong việc chế biến những món ẩm thực của người Thái và giới thiệu với du khách như: pà pỉng tộp (cá nướng), khảu lam (cơm lam), nhứa mù khủa (thịt lợn hấp), nhứa giảng (thịt trâu hun khói)... được làm rất kỳ công từ khâu chọn thực phẩm, chế biến, ướp gia vị cho đến khi món ăn được bày ra bàn tiệc, khiến người ăn nhớ mãi không quên.
Một buổi luyện tập của Đội văn nghệ trẻ bản Vàng Pheo
Đặc biệt hàng năm vào các dịp lễ, tết, hội của bản, của xã như: Lễ hội Nàng Han, Kin Lẩu Khẩu Mẩu, Kin Pang Then, Lễ hội gội đầu… thì các thành viên của ba đội văn nghệ chính là hạt nhân quan trọng trong cả phần lễ và phần hội với những bài hát dân ca dân tộc Thái cùng những bài múa khăn, múa nón, múa quạt hay những điệu xòe cổ như muốn xoay nghiêng trời đất, sẽ làm say lòng du khách, để rồi sau đó họ cùng nhau tay trong tay trong nhịp xòe đoàn kết, bên ánh lửa bập bùng như muốn níu giữ chân du khách. “Tôi đã đi khắp nơi trong cả nước, đặc biệt là những vùng có đồng bào dân tộc Thái cư trú tập trung như: Mường Thanh (Điện Biên), Mường Lò (Nghĩa Lộ), hay người Thái ở Sơn La, nhưng nói chung tôi thấy Đội văn nghệ bản Vàng Pheo chính là những hạt nhân cực kỳ quan trọng trong việc gìn giữ, lưu truyền bản sắc văn hóa của dân tộc Thái trắng nơi đây, bởi ngoài các bài hát, điệu múa, bài then hay những câu ca dao tục ngữ thì họ chính là những người thường xuyên truyền lại cho thế hệ trẻ cách chế biến những món ẩm thực, hay việc thêu may từng chiếc váy, áo cóm…”. Chị Vi Thị Thanh Hoài - Phó Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở chia sẻ.
Nhờ có sự chung sức đồng lòng của mọi người dân trong bản, đặc biệt là các Đội văn nghệ nên đến nay bản sắc văn hóa của người Thái nơi đây luôn được quan tâm gìn giữ và bảo tồn ngay từ mỗi mái ấm gia đình, bên cạnh đó còn được giới thiệu với trên 6.000 lượt du khách trong và ngoài nước mỗi năm đến thăm quan, thưởng ngoạn vẻ đẹp, sự quyến rũ của đất và người nơi đây.
Chúng tôi chia tay Vàng Pheo khi tiếng gà gáy chuyển canh, hòa cùng những tiếng hát véo von theo lối mòn về bản của các tràng trai cô gái đang đến tuổi cập kê, mà trong lòng thầm mong rằng, sẽ có nhiều hơn nữa những Đội văn nghệ như ở Vàng Pheo để bản sắc văn hóa của mỗi tộc người luôn được gìn giữ và lưu truyền.
